İkinci sınıf tüccarların ekonomik faaliyetlerini izledikleri defterlere işletme defteri adı verilmektedir. İşletmeler, Vergi Usul Kanunu’nun 177. Ve 178. maddesine göre birinci ve ikinci sınıf tüccar olmak üzere iki ayrı kategoriye ayrılmaktadır. Birinci sınıf tüccarlar, bilanço esasına göre kayıt tutmaktadır. İkinci sınıf tüccarlar ise işletme hesabına tabi olduğundan işletme defteri tutmaları gerekmektedir.
Yukarıda da belirtildiği üzere işletme defteri, ikinci sınıf tüccarlar tarafından tutulmaktadır. Ve bu defter, bilanço defterlerinin aksine, tek taraflı kayıt sistemine dayanmaktadır. Giderler ve gelirler, işletme defterinin farklı sayfalarına kaydediliyor.
İşletme Defteri Tutma Hadleri
İkinci sınıf tüccar olarak kabul görmek ve işletme defteri tutabilmek için aşağıda belirtilen işlem hacimlerini aşmamak gerekiyor.
- Mal alım satımı ile uğraşanların senelik alım ve satım miktarlarının sırasıyla 190.000 TL ile 260.000 TL’yi aşmaması,
- Mal alım satımı dışındaki işlerle uğraşan kişiler için bir sene içindeki gayrisafi iş hasılatının 100.000 TL’yi aşmaması,
- 1 ve 2 numaralı maddede işleri birlikte yapanlar için ise 2 numaralı maddede belirtilen iş hasılatının 5 katı ile senelik satış miktarının toplamının 190.000 TL’yi aşmaması gerekiyor.
Yukarıda belirtilen maddeler her sene Maliye Bakanlığı’nca belirlenmektedir.
İşletme Defteri Tutmak Zorunda Olanlar
Aşağıda belirtilen yazılı gerçek ve tüzel kişilerin, Vergi Usul Kanunu’nun 172. maddesine göre defter tutmaları gerekmektedir.
- Ticaret ve Sanat Erbabı; tacir olanlar ve ticari kazançları üzerinden vergi veren gerçek kişiler olduğundan bu grupta bulunanlar götürü usulden yararlanamamaktadır.
- Her çeşit ticaret şirketi bilanço esasına dayanarak defter tutan ticaret şirketleri; Anonim, Limitet, Komandit, Kolektif ve Kooperatif şirketleri olarak geçmektedir.
- Devlet, özel idare kurumları , belediye ve diğer kamu kuruluşlarına ait müesseseler İktisadi Kamu Kuruluşları grubuna giriyor.
- Dernek ve Vakıflara ait İktisadi İşletmeler, tüccarlar gibi defter tutmaktadır.
- İşletme Erbabı adı altındaki gurup ise işletme faaliyetlerini genel meslekleri olarak yapan kişileri kapsamaktadır. Doktor, Avukat, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Mühendisler bu gruba girmektedir.
- Çiftçiler, senelik zirai kazançlarına göre vergilerini vermektedir. Senelik kazançları ise zirai işletme hesabı ya da bilanço hesabı esasına göre belirlenmektedir.
İşletme Defteri Tutmak Zorunda Olmayanlar
Defter tutmak zorunda olmayan gerçek ve tüzel kişiler;
- Gelir vergisinden muaf esnaf ve çiftçiler,
- Gelir vergisi kanununa göre götürü vergiye tabi olanlar,
- Kurumlar vergisinden muaf olanlar
